Laden of lossen Gevaarlijke stoffen tankwagens

powered by VNCW

Best practice ‘Laden en lossen gevaarlijke stoffen tankwagens’.

n samenwerking met het bedrijfsleven en de Vereniging Nederlandse Chemische Warehousingbedrijven (VNCW) is recent een nieuwe Best Practice gepubliceerd. Deze richtlijn, die specifiek is ontwikkeld voor het laden en lossen van tankwagens, richt zich op het waarborgen van de veiligheid tijdens deze risicovolle werkzaamheden. De Best Practice geeft een gedetailleerde verdeling van taken en verantwoordelijkheden voor zowel de chauffeur van de tankwagen als de operator van het ontvangende bedrijf.

Taken en Verantwoordelijkheden

Een belangrijke pijler van de nieuwe Best Practice is de duidelijke taakverdeling tussen de betrokken partijen. De chauffeur is verantwoordelijk voor de veilige bediening van de tankwagen, terwijl de operator toezicht houdt en verantwoordelijk is voor het laad- of losproces namens het ontvangende bedrijf. Deze scheiding van verantwoordelijkheden zorgt voor een beter overzicht en verhoogt de veiligheid op het terrein.

Voorbereiding op Noodsituaties: Scenario’s en Checklisten

Naast de dagelijkse procedures bevat de Best Practice uitgebreide scenario’s voor het geval er iets misgaat tijdens het laden of lossen. Denk hierbij aan lekkages, drukopbouw, of technische storingen. Deze scenario’s zijn opgesteld om bedrijven te helpen snel en effectief te reageren op noodsituaties, en bieden een leidraad voor training en voorbereiding.

Om de veiligheid verder te waarborgen, zijn er ook checklisten opgenomen in de Best Practice. Deze checklisten kunnen worden gebruikt om zowel de standaardprocedures te controleren als om de noodscenario’s regelmatig te oefenen. Door deze oefeningen kunnen zowel chauffeurs als operators beter voorbereid zijn op onverwachte gebeurtenissen, wat de kans op incidenten verkleint.

Eerder Gepubliceerde E-learning

In een eerdere fase werd al een gratis E-learning gelanceerd waarin de belangrijkste veiligheidsaspecten van het laden en lossen van tankwagens werden behandeld. Deze E-learning, die inmiddels vele malen gevolgd is, heeft bewezen een waardevolle aanvulling te zijn op de dagelijkse praktijk van vele logistieke bedrijven en operators.

De publicatie van deze nieuwe Best Practice is een belangrijke stap in het verbeteren van de veiligheid binnen de chemische logistiek. Dankzij de samenwerking tussen het bedrijfsleven en VNCW biedt het een waardevolle leidraad voor het minimaliseren van risico’s tijdens het laden en lossen van tankwagens. Met de nadruk op duidelijke taakverdeling, gedetailleerde noodscenario’s en praktische checklisten, kunnen bedrijven en hun medewerkers beter voorbereid zijn op zowel de dagelijkse operatie als op onverwachte situaties.

Voor bedrijven in de chemische sector is het een aanrader om de Best Practice grondig te bestuderen en de checklisten en scenario’s actief te gebruiken in hun veiligheidsbeleid. Zo kunnen ongelukken worden voorkomen en kunnen de betrokken medewerkers met meer zekerheid hun werkzaamheden uitvoeren.

De Best practice vind je hier (NL)

De Engelstalige versie vind je hier (UK)

Gratis E-learning ‘Laden en lossen gevaarlijke stoffen tankwagens’.

De veiligheid bij het laden en lossen van gevaarlijke stoffen in tankwagens vereist aandacht. Helaas krijgt het die aandacht niet altijd en dat baart branchevereniging voor de chemische logistiek VNCW zorgen. Om deze veiligheidsaspecten verder te versterken is er daarom een nieuwe E-learning cursus ontwikkeld, specifiek gericht op deze taak. Deze ontwikkeling is een direct gevolg van het project ‘SVO – Omgevingsveiligheid en scenario’s gevaarlijke stoffen tankwagens’: een initiatief dat tot leven is geroepen om de veiligheidsrisico’s die gepaard gaan met het laden en lossen van gevaarlijke stoffen in tankwagens aan te pakken. De E-learning is gratis beschikbaar voor eenieder die binnen de chemische logistiek werkzaam is.

In de praktijk blijkt dat tankwagenchauffeurs regelmatig geconfronteerd worden met situaties waarin zij zelfstandig moeten laden of lossen, zonder de aanwezigheid van een operator. Dit verhoogt de kans op fouten, vooral wanneer de lospunten niet duidelijk zijn gemarkeerd, wat kan leiden tot het gebruik van verkeerde aansluitpunten. Verder compliceert de toenemende diversiteit aan talen onder de chauffeurs de communicatie en verhoogt het de risico’s, vooral als er geen rekening wordt gehouden met deze taalbarrières. In de E-learning ‘Laden en lossen gevaarlijke stoffen tankwagens’ wordt ingegaan op de taken van zowel de operator als de chauffeur die bij het laad- en losproces aanwezig zijn. Tevens gaat de cursus in op noodscenario’s en de verschillende handelingen die daar bij komen kijken.

De E-learning komt voort uit het project ‘SVO – Omgevingsveiligheid en scenario’s gevaarlijke stoffen tankwagens’. Dit project wordt gedragen door branchevereniging VNCW en een aantal bedrijven, met financiële steun van de Nederlandse overheid. Hoewel het project nog in uitvoering is, is de E-learning module al beschikbaar gesteld om de directe behoefte aan verbeterde veiligheidsmaatregelen te adresseren.

Deze E-learning cursus is toegankelijk via VNCW College en staat open voor gratis, onbeperkt gebruik door medewerkers van Nederlandse bedrijven. Het doel van deze online cursus is om de kennis en vaardigheden van chauffeurs te vergroten, zodat zij beter voorbereid zijn op de potentiële risico’s en scenario’s die zich kunnen voordoen tijdens het laden en lossen van gevaarlijke stoffen. Door deze kennis te vergroten wordt niet alleen de veiligheid van de chauffeurs zelf verbeterd, maar ook die van de omgeving en de gemeenschap als geheel.

De introductie van deze gratis E-learning cursus markeert een belangrijke stap voorwaarts in de voortdurende inspanningen om de veiligheid binnen de sector van het transport van gevaarlijke stoffen te verhogen. Het benadrukt de noodzaak van continue opleiding en bewustwording onder professionals die in deze risicovolle omgevingen werken..

Laden en lossen tankwagens chemie wel of niet onder toezicht.

Regelmatig bereikt ons de vraag waar de verantwoordelijkheid van een bedrijf welke tankwagens chemie ontvangt of chemie verstuurt begint en eindigt en in hoeverre toezicht gehouden dient te worden door het eigen personeel tijdens deze handelingen. Als VNCW schrijven wordt we op dit moment aan een Best practice gewerkt waarin zo zorgvuldig mogelijk op deze vragen antwoord gegeven zullen worden. 

Laten we allereerst bij de terreininstructies beginnen. Over de duiding van de verantwoordelijkheden op een terrein zijn al veel gerechtelijke uitspraken gedaan. Uit een gerechtelijke uitspraak blijkt dat het mogelijk is om door middel van terreinborden aansprakelijkheid uit te sluiten. Er is echter een aantal valkuilen die er voor kunnen zorgen dat een terreineigenaar ondanks het plaatsen van een terreinbord niet aan haar aansprakelijk ontsnapt. Vanuit het perspectief van een terreineigenaar is het van belang om bij plaatsing van een terreinbord te bedenken op welke wijze derden het terrein kunnen betreden. Dit, omdat allicht bewezen moet worden dat de chauffeur kennis heeft kunnen nemen van het bord. Wanneer niet komt vast te staan dat kennis genomen is van de terreininstructies komt de terreineigenaar geen beroep toe op het bord of enige andere instructie. Wanneer een bord voldoende kenbaar en duidelijk is, en de chauffeur of de vervolgens toch het terrein betreedt kan dit betreden worden begrepen als het aanvaarden van het bord. De vraag is vervolgens wat de tekst die op het bord staat betekent? Het Hof Den Haag (S&S 2014/72) heeft in haar arrest van 25 februari 2014 geoordeeld dat het er bij de uitleg van de tekst op een terreinbord aankomt op de zin die onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijs aan de betreffende mededeling moet worden toegerekend.

Oftewel, hoe had de chauffeur de tekst die op het terreinbord staat redelijkerwijs moeten begrijpen? Als een aansporing om alert of waakzaam te zijn, of als een uitsluiting van aansprakelijkheid voor bepaalde schade? De rechtspraak lijkt strikt te zijn: de enkele mededeling dat het betreden van een terrein geschiedt op eigen risico is onvoldoende om te worden begrepen als een uitsluiting voor aansprakelijkheid van schade (Rechtbank Rotterdam 9 juli 2014 S&S 2014/141). Wanneer de bewoording wél duidt op het risico op schade aan vervoermiddelen als gevolg van de werkzaamheden op het terrein, komt de terreineigenaar wel een beroep toe op uitsluiting van aansprakelijkheid (Rechtbank Rotterdam 28 maart 2014 S&S 2015/7).  

Het toezicht op het laden en lossen moet worden opgedragen aan een functionaris of een beperkt aantal functionarissen met voldoende kennis van de veiligheidsmaatregelen, het terrein en de opslagcapaciteiten. Dit geldt voor zowel het vervoer per tank/bulk auto als voor het stukgoedvervoer.

De personen die de lossing of belading verrichten, behoren onder het gezag van genoemde functionaris te staan door middel van een instructie. In de instructie dient duidelijk te zijn aangegeven, wat de chauffeur tijdens het lossen en het laden mag doen en van welke handelingen hij zich moet onthouden. Het is de taak van de toezichthouder om de chauffeur daarover in te lichten en erop toe te zien dat de chauffeur deze aanwijzingen opvolgt. 

Er is redelijk weinig rechtspraak mbt het laden/lossen onder indirect toezicht. In dit kader is het wellicht eens goed naar recente ontwikkelingen te kijken mbt cameratoezicht bij het lossen van brandstoffen uit binnenvaart schepen. Vaak kunnen deze inzichten doorgetrokken worden naar het landvervoer. Er is nog namelijk altijd veel discussie over de mogelijkheid van cameratoezicht bij het afleveren van brandstof aan vaartuigen. Maar ook bij cameratoezicht moet deskundig personeel in de nabijheid van de pomp aanwezig zijn. Dit is recent bevestigd in een gerechtelijke uitspraak. Rekening gehouden moet worden dat dit ook consequenties kan hebben voor tanklossingen binnen het ADR.

Het afleveren van vloeibare brandstoffen aan vaartuigen en vullen van opslagtanks mag uitsluitend plaatsvinden “door of onder direct toezicht van deskundig personeel”. Deze verplichting is uitgewerkt in artikel 4.79 van het Activiteitenbesluit en artikel 4.86, tweede lid, van de Activiteitenregeling. Toezichthouders en ondernemers zijn het niet altijd eens over de interpretatie van deze regel. In de gemeente Gooise Meren speelde een discussie tussen de exploitant van een jachthaven en de omgevingsdienst. Deze discussie is met de uitspraak van de rechtbank beslecht.

De exploitant van de jachthaven wilde met cameratoezicht invulling geven aan deze verplichting. Personeel vanuit de jachthaven zou ingezet kunnen worden als dat nodig was. Hierbij werd als argument aangevoerd dat bij diverse andere jachthavens onbemand afleveren wordt gedoogd. De omgevingsdienst heeft het standpunt ingenomen dat er altijd fysiek een medewerker bij het afleveren aanwezig moet zijn, zodat direct ingrijpen bij calamiteiten snel mogelijk is. Klanten mogen zelf de handelingen verrichten, maar er moet altijd deskundig personeel aanwezig zijn. Hierdoor is het mogelijk dat twee klanten tegelijk kunnen tanken. De omgevingsdienst heeft aangetoond dat in dit geval belangrijke punten met cameratoezicht niet goed kunnen worden bekeken. Er is in dit geval geen zicht op de gehele steiger waaraan getankt wordt. Hierdoor zijn niet alle incidenten, zoals vervuiling in het water, met cameratoezicht waar te nemen. De rechtbank bevestigt dit standpunt van de omgevingsdienst.

Bij het laden en lossen van gevaarlijke stoffen hebben de afzender, de vervoerder en de ontvanger ieder hun eigen verantwoordelijkheid. In het algemeen is de vervoerder verantwoordelijk voor de kwaliteit en de veiligheid van het rollend materieel. De chauffeur heeft hierbij een medeverantwoordelijkheid voor alle handelingen die hijzelf kan overzien.

Schade bij derden voortvloeiende uit het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg kan men benaderen via de artikelen 6:175 en 8:1210 e.v. BW. om te beginnen de risicoaansprakelijkheid uit artikel 6:175 BW.

Risicoaansprakelijkheid is een vorm van aansprakelijkheid waarbij geen ruimte meer is voor het element ‘verwijtbaarheid’. Het enkele feit dát men bedrijfsmatig vervoerder of bewaarnemer is van gevaarlijke stoffen creëert, bij schade, aansprakelijkheid tegenover de benadeelde. Artikel 6:175 lid 1 BW verwoordt dit als volgt: “Degene die in de uitoefening van zijn (..) bedrijf een stof gebruikt of onder zich heeft, terwijl van deze stof bekend is dat zij zodanige eigenschappen heeft, dat zij een bijzonder gevaar van ernstige aard voor personen of zaken oplevert, is aansprakelijk, wanneer dit gevaar zich verwezenlijkt. (..)” en lid 2:”Bevindt de stof zich in de macht van een [bedrijfsmatig] bewaarder (..), dan rust de aansprakelijkheid uit het eerste lid op deze. Met een zodanige bewaarder wordt gelijkgesteld de vervoerder, expediteur, stuwadoor, bewaarder of soortgelijke ondernemer, die de stof ten vervoer of uit hoofde van een met het vervoer samenhangende overeenkomst in ontvangst heeft genomen, zulks voor de periode waarin de stof zich in zijn macht bevindt zonder dat afdeling (..) 1 van titel 14 van boek 8 van toepassing.

Segmentering betekent dat de aansprakelijkheid zich verplaatst met de stoffen zelf. Van producent, vervoerder, bewaarder naar de uiteindelijke gebruiker. Handig voor de benadeelde want die kan relatief eenvoudig uitmaken op wie de aansprakelijkheid rust. Geschiedt het laden en het lossen door middel van slangen, dan start het aansprakelijkheidsregime van artikel 8:1213 BW wanneer de leiding tussen voertuig en (land)tank is vastgemaakt en eindigt wanneer deze is losgemaakt. Staat vast dat er schade is ontstaan door gevaarlijke stoffen terwijl deze onderhevig waren aan vervoer, dan kan de vervoerder zijn aansprakelijkheid beperken op grond van het “Uitvoeringsbesluit aansprakelijkheid gevaarlijke stoffen en milieuverontreiniging”.

Bij het laden en lossen is de afzender respectievelijk de ontvanger hoofdverantwoordelijk voor de naleving van de gestelde veiligheidsregels in zijn onderneming. De vervoerder, en ook de chauffeur, moeten dan de gegeven aanwijzingen opvolgen, de genomen maatregelen uitvoeren en de middelen gebruiken die door de afzender of ontvanger worden verstrekt. In de te verschijnen Best practice zullen gedeelde verantwoordelijkheid tussen operator en chauffeur verder worden uitgewerkt. Ook het toezicht krijgt hierin een plaats.

Primair zal er toezicht door de chauffeur en de operator verwacht worden bij het laden en lossen. Zeker bij het aan- en afkoppelen waarbij voorafgaand aan het aankoppelen moeten alle veiligheidsmaatregelen door de operator met de chauffeur doorgenomen worden. Bij voorkeur aan de hand van een gestructureerde checklist. Hoe de veiligheid na het aankoppelen en overpompen van de vloeistoffen wordt geregeld is een veiligheidsniveau dat door het bedrijf ingevuld kan worden. Bedrijven kunnen er voor kiezen dat de operator tijdens het hele laad- of losproces aanwezig is bij de tankwagen. Een andere maatregel zou kunnen zijn om deze tussenperiode te vervangen door cameratoezicht. Bij voorkeur is dit afgestemd op het veiligheidsniveau welke andere maatregelen sorteren. Een bedrijf welke een toegangsfilmpje laat zien met testvragen en waarin een noodtelefoonnummer wordt behandeld kan wellicht makkelijker de periode tussen start lossing en afkopelen overbruggen door Camera toezicht vanuit de controlekamer.

Kortom de keuze van het veiligheidsniveau ligt tijdens het aan- en afkoppelen wel redelijk vast, maar in de tussenperiode wordt het wellicht minder gestuurd door wet- of regelgeving. Hierbij lijkt het bedrijf de maatstaf vast te moeten stellen.

Omgevingsveiligheid en scenario’s gevaarlijke stoffen tankwagens

Het vervoer van gevaarlijke stoffen over land is in Nederland en alle andere landen die deelnemen aan het Europees akkoord ten aanzien van het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen geregeld in de zogeheten ADR-code. Binnen die code zijn de taken van de verschillende te onderscheiden functies geregeld. Deze zijn bij het laden en lossen van tankwagens niet altijd duidelijk. De chemische keten, en dan met name de ontvangende partijen, heeft regelmatig onvoldoende kennis van de verschillende taken en veel interne incidentbestrijding bij bedrijven is wegbezuinigd. Branchevereniging VNCW gaat hier verbetering inbrengen met hun project ‘Omgevingsveiligheid en scenario’s gevaarlijke stoffen tankwagens’, welke in het kader van de SVO-regeling door de overheid mede mogelijk wordt gemaakt. In het project worden handelingen die tot verschillende scenario’s kunnen leiden geïdentificeerd, wordt een juridische toetsing uitgevoerd en worden noodscenario’s opgesteld. Het project zorgt voor een vastlegging van noodscenario’s en zal resulteren in een toolbox die zich primair richt op de ontvangende partij met daarin een video, een praktijkgerichte E-learning, een Best practice en informatieve leaflets.

De praktijk leert dat het vaker voorkomt dat tankwagenchauffeurs alleen moeten laden of lossen, zonder dat er een operator aanwezig is en dat er geen borden boven de lospunten hangen, waardoor de verkeerde lospunten gebruikt kunnen worden. Bovendien hebben we steeds vaker te maken met anderstaligen en de risico’s die optreden wanneer hier geen rekening mee gehouden wordt. Potentieel liggen er dan allerlei scenario’s op de loer en is het de vraag hoe gereageerd gaat worden.

Het VNCW-project richt zich in eerste instantie op noodscenario’s die zich voor kunnen doen, de oorzaken hiervan en de eerste aanpak. Als subdoelen worden de handelingen die hebben geleid tot deze scenario’s onder de loep genomen en vindt tevens een juridische toetsing plaats.

Het project begint met de identificatie van stoffen en noodscenario’s en resulteert in een toolbox die zich primair richt op de ontvangende partij van gevaarlijke stoffen met daarin een video, een praktijkgerichte E-learning, een Best practice en informatieve leaflets. Daar waar verbeteringen in processen doorgevoerd kunnen worden zullen deze in de best practice mee genomen worden. De toolbox zal actief gedeeld worden binnen de hele keten. Contactpersonen binnen bedrijven worden hierbij actief benaderd. Ook andere sectoren die doorgaans niet binnen de chemische keten horen zullen benaderd worden. Het resultaat krijgt hiermee een olievlekwerking met een nog groter bereik en versterking van de veiligheid bij het laden en lossen van gevaarlijke stoffen in tankauto’s. .

VNCW College

Werken met gevaarlijke stoffen

E-learning cursus gevaarlijke stoffen tankauto lossen

Cursusprijs: € 249,- / (VNCW leden 10% korting) Klik hier. 

E-learning cursus chemie voor de logistiek

Cursusprijs: € 249,- / (VNCW leden 10% korting) Klik hier. 

E-learning cursus Kennis blussystemen logistiek

Cursusprijs: € 199,- / (VNCW leden 10% korting) Klik hier. 

E-learning Cursus Bouwen aan brandveilige logistiek

Cursusprijs: € 199,- / (VNCW leden 10% korting) Klik hier. 

Management en organisatie

E-learning cursus Functioneringsgesprekken

Cursusprijs: € 199,- / (VNCW leden 10% korting) Klik hier.